Trong cuộc đời mình Chủ tịch Hồ Chí Minh, là cử tri đi bầu cử, đồng thời cũng là ứng cử viên 3 nhiệm kỳ Quốc hội, gồm: Quốc hội khóa I (1946–1960), Quốc hội khóa II (1960 – 1964) và Quốc hội khóa III (1964–1971). Ở cương vị cử tri hay ứng cử viên, Bác đều để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng dân tộc về tinh thần, trách nhiệm của một người công dân đối với đất nước.
Ngọn cờ độc lập tự do của Hồ Chí Minh khẳng định trong Tuyên ngôn Độc lập ngày 02/9/1945 đã được thể chế hóa bằng cuộc Tổng tuyển cử ngày 06/01/1946, là mục tiêu đấu tranh, là động lực của toàn dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến và xây dựng đất nước. Sau khi Cách mạng tháng Tám thành công, trong hoàn cảnh chính quyền non trẻ gặp muôn vàn khó khăn, cùng một lúc phải chống lại thù trong, giặc ngoài và giặc đói, giặc dốt, Bác Hồ vẫn đề nghị Chính phủ lâm thời tổ chức càng sớm càng tốt cuộc Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu.
Ảnh: Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đại biểu Quốc hội đầu tiên của Hà Nội ra mắt cử tri tháng 2/1946 (ảnh sưu tầm)
Tại cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội đầu tiên (Quốc hội khóa I) năm 1946, thủ đô Hà Nội là nơi Bác Hồ ra ứng cử. Gần đến ngày bầu cử, có 118 đồng chí là Chủ tịch Ủy ban Hành chính các cấp đã công bố một bản đề nghị “Yêu cầu Cụ Hồ Chí Minh không phải ra ứng cử trong cuộc Tổng tuyển cử sắp tới. Chúng tôi ủng hộ và suy tôn vĩnh viễn Cụ Hồ Chí Minh là Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng hòa”. Đây cũng là nguyện vọng của đông đảo nhân dân ta. Mặc dù vậy, Bác Hồ đã viết một bức thư ngắn cảm tạ đồng bào và đề nghị đồng bào cho Người thực hiện quyền và nghĩa vụ của người công dân. Bức thư có đoạn viết:“Tôi là công dân của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Nên tôi không thể vượt qua thể lệ của cuộc Tổng tuyển cử đã định...”.
Trước ngày Tổng tuyển cử, tại khu Việt Nam học xá (nay là khu vực Trường đại học Bách khoa Hà Nội), Chủ tịch Hồ Chí Minh dự mít tinh với 2 vạn cử tri Hà Nội ủng hộ cuộc bầu cử Quốc hội. Tại cuộc mít tinh, Người nói: “Làm việc bây giờ là hy sinh, là phấn đấu quên lợi ích riêng mà nghĩ lợi ích chung. Những ai muốn làm quan cách mạng thì nhất định không bầu...”. Câu nói của Bác năm nào càng có ý nghĩa sâu sắc hơn khi đất nước ta đang trong công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng một nhà nước của dân, do dân và vì dân.
Trong cuộc bầu cử Quốc hội khóa I, Người đã trúng cử với số phiếu rất cao. Khi kỳ họp thứ nhất Quốc hội khóa I tín nhiệm bầu vào vị trí Chủ tịch Chính phủ kháng chiến, Người phát biểu: “Tôi tuyệt nhiên không ham muốn công danh, phú quý chút nào. Bây giờ phải gánh vác chức Chủ tịch là vì đồng bào ủy thác, thì tôi phải gắng làm, cũng như mọi người lính vâng lệnh Quốc dân ra trước mặt trận...”.
Là Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam độc lập, Quốc hội khóa I đánh dấu bước phát triển nhảy vọt về thể chế dân chủ cộng hòa. Do điều kiện đất nước bị chia cắt, nhiệm kỳ hoạt động của Quốc hội khóa I kéo dài từ tháng 1/1946 đến tháng 5/1960. Thông qua 12 kỳ họp, Ban Thường trực Quốc hội luôn có mặt bên cạnh Chính phủ để chỉ đạo công tác kháng chiến - kiến quốc; xây dựng Hiến pháp, Luật Cải cách ruộng đất; đàm phán, ký kết và đấu tranh thi hành Hiệp định Giơnevơ; khôi phục kinh tế miền Bắc...
Ngày 15/4/1960, phát biểu tại phiên bế mạc kỳ họp thứ 12 Quốc hội khóa I, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Quốc hội ta là Quốc hội dân chủ đầu tiên ở vùng Đông Nam châu Á, cũng là Quốc hội đầu tiên của các nước thuộc địa cũ được độc lập tự do” và “Quốc hội ta đã hết lòng vì dân, vì nước, đã làm tròn một cách vẻ vang nghĩa vụ của người đại biểu của dân” .
Quốc hội khoá II là Quốc hội đầu tiên hoạt động hoàn toàn trong thời kỳ đất nước bị chia cắt, dưới sự lãnh đạo của Ðảng Lao động Việt Nam (Ðảng Cộng sản Việt Nam ngày nay), nhân dân Việt Nam thực hiện đồng thời hai nhiệm vụ chiến lược là hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc và tiến hành sự nghiệp xây dựng xã hội mới xã hội chủ nghĩa: miền Bắc bắt đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội và cùng miền Nam tiến hành cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Ảnh: Chủ tịch Hồ Chí Minh đi bầu cử tại Hà nội năm 1960 (ảnh sưu tầm)
Trong cuộc tổng tuyển cử thứ hai này, tại cuộc tiếp xúc giữa các ứng cử viên với đại biểu nhân dân Hà Nội ở Nhà hát Lớn thành phố ngày 24/4/1960, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt các ứng cử viên hứa với đồng bào: “Những người được cử vào Quốc hội khóa II sẽ luôn luôn cố gắng để xứng đáng là những người đầy tớ trung thành của đồng bào, những đại biểu cần, kiệm, liêm chính, chí công, vô tư, hết lòng hết sức phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân, phục vụ chủ nghĩa xã hội”. Người nói chuyện và so sánh tổng tuyển cử ở Việt Nam với tổng tuyển cử ở các nước văn minh, rồi nhấn mạnh: “Lá phiếu cử tri có một giá trị rất cao quý; nó là một dấu hiệu xác nhận rằng, nhân dân thật sự làm chủ nước nhà. Nhân dân ta đã đấu tranh lâu dài và anh dũng, đã hy sinh biết bao xương máu trong cách mạng và trong kháng chiến mới giành được và giữ được quyền dùng lá phiếu ấy”. Người nhắc “đối với lợi ích chung của Tổ quốc cũng như đối với lợi ích riêng của mỗi người, đồng bào cử tri phải làm tròn nhiệm vụ của mình, tức là phải nhắc nhủ nhau hăng hái đi bỏ phiếu ngày tổng tuyển cử”.
Trong hoàn cảnh đất nước bị chia cắt, cuộc bầu cử ngày 8/5/1960 diễn ra nhanh gọn; Chủ tịch Hồ Chí Minh làm nghĩa vụ công dân tại thùng phiếu số 52 phố Trúc Bạch (Hà Nội); toàn miền Bắc có 97,52% cử tri đi bỏ phiếu. Tại kỳ họp thứ nhất từ ngày 06 đến ngày 15/7/1960 tại thủ đô Hà Nội, Hồ Chí Minh được bầu làm Chủ tịch nước.
Ảnh: Bác thăm khu vực bầu cử A.10, Khu Ba Đình, Hà Nội tháng 4 năm 1964 (Ảnh sưu tầm)
Trong quốc tổng tuyển cử lần thứ ba, Chủ tịch Hồ Chí Minh tham gia buổi ra mắt các ứng cử Đại biểu Quốc hội khóa III ở Hà Nội; Người phân tích việc ứng cử viên có người sẽ được bầu, có người không được bầu và nói: “Tôi nghĩ rằng: Người không được bầu cũng như người được bầu đều vinh hạnh, vì đã được đồng bào tin cậy và giới thiệu mình. Cho nên được bầu hoặc không được bầu, chúng ta đều phải hết lòng hết sức phục vụ nhân dân, như những người đày tớ trung thành nhất của nhân dân”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh ý nghĩa “Lá phiếu của người cử tri tuy khuôn khổ nó bé nhỏ, nhưng giá trị của nó thì vô cùng to lớn. Nhân dân ta đã trải qua biết bao gian khổ, hy sinh biết bao xương máu trong cuộc cách mạng đánh đổ thực dân và phong kiến mới giành được nó. Nó chứng tỏ chế độ dân chủ và tự do của Nhà nước ta và quyền làm chủ thật sự của mỗi người công dân ta. Vì vậy, đi bỏ phiếu trong cuộc tổng tuyển cử vừa là quyền lợi quý báu, vừa là nghĩa vụ thiêng liêng của mỗi người cử tri”.
Cuộc bầu cử ngày 26/4/1964 diễn ra trong khuôn khổ Hiến pháp mới năm 1959; với trách nhiệm “đi bỏ phiếu để tự mình lựa chọn những người xứng đáng thay mặt cho mình trong Quốc hội”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đến phòng bỏ phiếu A24 đặt tại Hội trường Bộ Nông nghiệp trên phố Ngọc Hà (Hà Nội); toàn miền Bắc có 97,77% cử tri đi bỏ phiếu. Tại kỳ họp thứ nhất từ ngày 25/6 đến ngày 03/7/1964 tại thủ đô Hà Nội, Hồ Chí Minh được bầu làm Chủ tịch nước.
Sự tôn trọng, dân chủ, nghiêm túc thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân của Chủ tịch Hồ Chí Minh còn thể hiện ở việc làm rất nhỏ của công tác bầu cử. Đồng chí Hoàng Hữu Kháng, cận vệ của Bác Hồ, sau này là Cục trưởng Cục Cảnh vệ (Bộ Công an) kể lại: Chiều 27/4/1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh đi bầu cử Hội đồng nhân dân cấp huyện và xã. Người bỏ phiếu tại hòm phiếu số 6, Tiểu khu 1, Khu phố Ba Đình, Hà Nội, đặt tại Nhà thuyền (Hồ Tây). Khi Bác đến, tổ bầu cử có ý cho mọi người dừng lại để Bác bầu cử trước. Thấy vậy, Người nói thẳng thắn: “Ai đến trước, bầu trước. Bác đến sau, Bác chờ”. Sau đó, Người đã gương mẫu chờ đến lượt mình mới lấy lá phiếu và tiến hành bầu cử. Nghĩa vụ là vậy, còn về “quyền” Bác cũng kiên quyết thực hiện đúng quyền của mình. Bác yêu cầu đưa lý lịch những người ứng cử để Người cân nhắc lựa chọn. Một nhà báo định chụp ảnh Bác đang bầu cử, Người đã lấy tay che lá phiếu và ngăn lại: “Không ai được vào đây. Đây là phòng viết phiếu kín của cử tri. Phải tôn trọng cử tri. Phải tôn trọng tự do và bí mật của công dân!”.
Ôn lại những câu chuyện về Bác, chúng ta càng thấy rõ hơn tâm huyết và tầm nhìn xa trông rộng của Bác; Người đã đặt những viên gạch đầu tiên cho một xã hội bình đẳng, dân chủ và dày công vun đắp, xây dựng một Nhà nước thật sự của dân, do dân và vì dân. Trong những ngày tháng 5 lịch sử này, CBCCVCLĐ, nhân dân Quảng Ninh cùng với nhân dân cả nước đang tích cực triển khai nhiều phong trào thi đua và các hoạt động sôi nổi, thiết thực chào mừng kỷ niệm 131 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2021), Bầu cử Quốc hội khóa XV và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2021-2026. Đây là sự kiện chính trị quan trọng của đất nước và của tỉnh Quảng Ninh nhằm lựa chọn bầu ra những đại biểu tiêu biểu, có trình độ, năng lực xứng đáng đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân trong Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ mới; góp phần tích cực vào việc xây dựng, củng cố hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Mỗi cán bộ, công chức, viên chức, người lao động Khối các cơ quan tỉnh hãy là một công dân gương mẫu, học tập tấm gương đạo đức, phong cách của Người; thực hiện quyền và trách nhiệm của cử tri trong Ngày hội của toàn dân Bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XV và Hội đồng nhân dân các cấp, nhiệm kỳ 2021-2026.